SZTUKI LITURGICZNE WYZWALAJĄ SIĘ Z WIĘZÓW.

Duchowieństwo przedstawiając dramat liturgiczny miało na celu przedstawienie zgromadzonym wiernym ukazanie żywo i realnie głównego epizodu historii chrześcijańskiej. Dla ludzi w ówczesnym świecie średniowiecznym przedstawienia teatralne były przede wszystkim zajęciem nabożnym, ale również i przyjemnym, które zaspokajało ich potrzebę rozrywek. Samo duchowieństwo z radością brało udział w amatorskich próbach.

MIRAKLE ( SZTUKI O ŚWIĘTYCH)

Nie były one rozwinięciem misteriów lecz raczej gałęzią dramatu powstającą równolegle. Fragment sztuki o świętej Katarzynie (Ludus de Sancta Katarina), dzieło to pochodziło z XII wieku i wystawione zostało w Dunstable. Najwięcej sztuk o świętych znajduje się we Francji, gdzie zachowało się wiele zabytków piśmiennictwa od XIII – XVI wieku. Le jeu de Saint Nicolas ( sztuka o św. Mikołaju) napisana przez Jeana Bodela. Tłem sztuki są romantyczne i pełne przygód krucjaty z królem pogan w otoczeniu swych amiraus, czyli emirów. W sztuce tej znajduje się rzeź chrześcijan, podczas których są skuteczne modlitwy do św. Mikołaja i obalenie wielkiego bożka Terragana. Pojawiają się również sceny, epizody w karczmie, z hulaszczym , soczystym dialogiem. Sztuka o św. Mikołaju jest dramatem religijnym , w którym na końcu zostaje odśpiewane Te Deum, w połowie jest również sztuką świecką, mieszaniną opowieści awanturniczej i komedii realistycznej.

Sztuka Le miracle de Saint Theophile ( cud św. Teofila) . Jest to dzieło Rutebeufa z XIII wieku. Akcja obraca się tu wokół człowieka, który sprzedał swą duszę diabłu. Urzędnik Teofil załatwia transakcje za pośrednictwem czarnoksiężnika Salatina, który „rozmawia z diabłem, kiedy tylko zapragnie” . Bohatera nie dręczą żadne wątpliwości, diabeł z kolei przedstawiony jest z humorem jako osoba zmartwiona, zadręczana ludzkimi knowaniami i bardzo ostrożna przy zawieraniu transakcji. Nagle Teofil oddaje skruchę, modły do Najświętszej Panienki, zostaje najpierw odtrącony, potem jednak zyskuje swój cel w odzyskaniu przez siebie cyrografu. Zanosi go z triumfem do swego biskupa, który korzystając z okazji prawi mu morały. Sztuka kończy się odśpiewaniem te Deum.

Les miracles de Nostre-Dame ( cuda Najświętszej Panny) . Jest to seria rozmaitych dramatów każda z nich jest oddzielną całością , samodzielnymi tworami. Cykl ten nie jest długą opowieścią , lecz zbiorem poszczególnych dramatów. Dramaty te składają się z dwóch części. W pierwszej opisane są grzechy protagonisty, w drugiej cuda , skrucha , odnalezienie właściwej drogi. Cykl tych dramatów można podzieli na trzy grupy:

1. gdzie cud jest punktem szczytowym akcji, w których dramaturg starał się budowa sztukę ku końcowemu cudowi
2. gdzie cud chociaż niezbędny do rozwiązania wątku przesłonięty jest przez materiał świecki
3. gdzie cud jest jedynie dodatkiem do zupełnie świeckiego tematu

Przykładowe typy:

1. W Jehan le Paulu pustelnika kusi diabeł, który przybrał postac jego służącego. Ulegając podszeptom szatana eremita gwałci i zabija królewnę, która zabłądziwszy podczas polowania trafiła do jego pustelni. Zwłoki królewny wrzuca do przepaści. Bardzo żałuje za grzechy, przejawiając to w różnoraki sposób po przez chodzenie na czworakach jak zwierzę i żywienie się korzonkami. Wstaje, wyznaje swą zbrodnię i modli się o wskrzeszenie księżniczki. Modlitwa zostaje wysłuchana, po czym całe towarzystwo dziękuje Najświętszej Pannie za jej wstawiennictwo. Koniec został przewidziany na początku



2. Utwór Miracle de Nostre- Dame, comment elle guarda une femme d’ estre arse( Cud Najświętszej Panny, jak uratowała kobietę przed spaleniem.) Pierwsza część jest rodzimym melodramatem . Rodzina żyje do pewnego momentu w spokoju, dopóki nie zaczynają krążyć plotki i osobach z nieprawego łoża. Dochodzi później do zabójstwa. Następuje również w tej sztuce przyznanie się do winy. Dramat ten znamionuje daleko posuniętą ewolucję w kierunku teatru świeckiego.



Podsumowanie o miraklach:

- wykorzystują nowe tematyki,

o powtarzające się liczne tony, epizody i postacie,
o nie ma żadnych ograniczeń,
o uczyły ludzi, jak nadawac wyraz dramatyczny scenom domowym i legendom o przygodach

FARSY I INTERLUDIA



Interludium każda krótka sztuka teatralna. Jest również krótką sztuką o świeckim charakterze bez wyraźnego morału. Farsy i interludia posiadają olbrzymie znaczenie dla historii teatru. Powstały one w wielu krajach . W Niemczech farsy pisał Hansa Sachsa, płodnego i utalentowanego autora. Udało mu się stworzyc szereg zabawnych , rubasznych scen. Przykładowa Jegą farsą może być Der Fahrende Shuler im Paradies ( Wędrujący żak w raju, 1550) nie jest pozbawiony wyczucia dramatycznego kontrastu. Jest to prosta historia.

Z Holandii dotarła seria chłopskich komedii pisanych w pokrewnym duchu. W jednej z nich głupiego Lippijna zawodzi jego niechlujna żona , w innej starego chłopa oszukuje na jarmarku szarlatan, w jeszcze innej głupek Rubben, którego żona rodzi dziecko w trzy miesiące po ślubie, daje się przekonac przez jej krewnych, że wszystko jest w porządku. Włochy dały nam farsy Giorgio Allione de Asti, a Hiszpania Dialogo entrel Amor y un Viejo( Dialog między Miłością, a Starcem ). We Francji wiele utworów można zaliczyc do arcydzieł teatru: Mistrz Pathelin- dzieło anonimowe, żywe i wesołe. Dzieło to jest czymś więcej niż chłopską bufonadą, farsa ta zbliża się do komedii.


Allardyce Nicoll, Dzieje Dramatu, Warszawa, 1962